Với mục đích đảm bảo chất lượng cho ngành bào chế thảo dược, giúp nhân dân có trọn vẹn niềm tin vào YHCT Việt Nam. Sau khi thông qua thẩm định chất lượng, các Sở ban ngành liên quan của TP Hà Nội đã công bố quyết định cấp phép cho trường TCYD Tuệ Tĩnh Hà Nội mở đào tạo ngành, nghề Bào chế Đông dược phục vụ kê đơn bốc thuốc đáp ứng như cầu thực tế trên.
Với mục tiêu Nhà trường đề ra, các học viên sau khi học các lớp Đông dược bào chế phải bào chế ra các loại thuốc có nguồn gốc từ thảo dược có chất lượng cao, phục vụ cho việc khám bệnh kê đơn. Vậy để một vị dược thảo có thể khởi tác dụng chữa bệnh hiệu quả và quy trình bào chế như thế nào? Chúng ta hãy cùng tìm hiểu.
Bào chế là gì?
Bào chế là quy trình có vai trò quan trọng khẳng định hiệu quả trị liệu của các loại thuốc Đông y. Bào có nghĩa dùng sức nóng để thay đổi lý tính và dược tính của thảo dược, tiện cho việc chế biến và điều trị. Chế tức dùng công phu thay đổi hình dạng, tính chất của nó.
Mục đích của việc bào chế thuốc
– Loại bỏ các tạp chất trong dược liệu như mốc, sâu mọt
– Dễ thái miếng, bảo quản, tán ra bột hoặc nấu cao
– Bỏ bớt bộ phận không cần thiết và làm cho vị đó tinh khiết hơn
– Giảm bớt độc tính
– Thay đổi tính năng của vị thuốc bằng cách tẩm sao cho dễ tan vào nước, dễ thấm hút
Các dạng thuốc bào chế
Thuốc thang: Thuốc thang là hỗn hợp các vị thuốc, cho vào siêu, đổ nước, sắc, lược bỏ xác, lấy nước
Thuốc cao: Là loại thuốc chiết xuất hoạt chất qua dung môi rồi cô đặc lại. Có nhiều loại: Cao lỏng, cao mềm, cao dẻo, cao khô dùng để uống trong và có loại dùng ngoài như cao dán, cao xoa .
Thuốc tễ: Là dạng thuốc mềm dẻo, hình cầu, lớn bằng hạt nhãn gồm thuốc và mật (mật ong, mật mía hoặc mạch nha).
Thuốc tán (bột): Là loại thuốc thể rắn, rời. Điều chế bằng cách tán dược liệu từ động vật, khoáng vật, thực vật thành bột vừa hay bột mịn để uống trong hoặc để xoa ngoài.
Thuốc rượu: Là dùng rượu để rút hoạt chất của thuốc, như đem các vị thuốc ngâm vào rượu hoặc đun cách thủy, sau đó bỏ bã lấy rượu uống hay để xoa bóp bên ngoài.
Các phương pháp bào chế dược thảo
- Dùng lửa (hoả chế): Dùng lửa trực tiếp hay gián tiếp hong, sấy, đốt làm khô ráo, sém vàng, thành than.
a. Nung: bỏ ngay vị thuốc vào lửa đỏ, hoặc nung trong nồi chịu lửa, thường dùng choc ác loại thuốc kháng vật: Mẫu lệ, Từ thạch… làm cho mất nước tăng tác dụng hấp thu hoặc thu sấp.
b. Bào: cho vị thuốc vào chảo sao trong chốc lát, đến khi sém vàng xunh quanh, nứt nẻ, làm giảm tính mãnh liệt của thuốc như Bào khương.
c. Lùi:đem vị thuốc bọc giấy ướt hay cám lùi voà tro nóng hoặc than đến khi giấy cháy, cám cháy là được để thu hút một số hoạt chất có dầu, làm giảm bớt độc tính của thuốc như Cam toại.
d. Sao: đem vị thuốc cho vào nồi rang, chảo mà sao, là phương pháp hay dùng nhất. Tuỳ mức độ nóng khác nhau ta có sao vàng: Bạch truật, Hoài sơn; sao cháy; Quả dành dành; sao đen (thành than tồn tính vẫn giữ nguyên hình dạng chưa thành tro): Trắc bá diệp. Thường sao vàng để kiện tỳ, sao đen để cầm máu.
e. Sấy: sấy thuốc trên than, trong lò sấy. Sấy khô: Cúc hoa, Kim ngân hoa; sấy vàng khô ròn như: Thuỷ điệt, Manh trùng.
f. Chích: (nước) chích là sao có tẩm mật, đường và các thành phần khác đến khi không dính là được. Chính để làm tăng tác dụng của vị thuốc, như chích cam thảo với mật để làm tăng tác dụng dinh dưỡng, nhuận phế.
.png)
- Dùng nước (thuỷ chế): Dùng nước làm cho vị thuốc sạch, mềm dễ thái giảm độc tính.
a. Rửa: làm sạch chất bẩn, đất.
b. Giặt sạch: lâu công hơn rửa, dùng nguồn nước tưới vào thuốc cho trôi tạp chất.
c. Ngâm: Dùng nước nguội hay nước sôi để ngâm. Đào nhân ngâm nước dễ bóc vỏ. Nếu vị thuốc cứng phải ngâm lâu cho mềm dễ thái, giảm độc tính.
d. Tẩm: Ngâm cho mềm vị thuốc dễ bào nhỏ
e. Thuỷ phi: Cho thêm nước vào nghiền chung với thuốc để tán nhỏ mịn và thuốc không bay ra như Hoạt thạch, Chu sa, Thanh đại.
- Phối hợp dùng lửa nước (thuỷ hoả hợp chế)
a. Chưng: chưng cách thuỷ cho chín, hoặc chưng với rượu như thục địa để làm mất tính đắng lanh của thuốc, thây đổi công hiệu.
b. Nấu: đém thuốc nấu với nước, nước sắc vị thuốc khác, giấm. Nấu lấy tinh chất hoà tan rồi cô thành cao.
c. Tôi: đem vị thuốc nung đỏ tôi với nước, giấm làm cho tan rã và ngậm nước, thường dùng cho các loại khoán vật.
Ngoài ra còn dùng giấm, rượu nước cơm, nứơc muối ăn mà chế chung với các cách tẩm, ngâm nước, nướng, sao, chưng để đạt yêu cầu chữa bệnh: rượu đưa lên, gừng phát tán, muối vào thận, giấm vào can.
Đây là một số phương pháp Bào chế Đông dược, mỗi loại thảo dược sẽ có phương pháp bào chế riêng biệt. Nếu bạn yêu thích, quan tâm và muốn tìm hiểu về mã ngày này xin liên hệ:
Trường Trung cấp Y Dược Tuệ Tĩnh Hà Nội
Địa chỉ: số 06, ngõ 767, Nguyễn Khoái, Thanh Trì, Hoàng Mai, Hà Nội
Hotline: 0989 504 475 (cô Nhàn)
Văn phòng tuyển sinh: Văn phòng 104A, số 09, Bùi Ngọc Dương, Hai Bà Trưng, Hà Nội.
Hotline: 096.183.1975 (Cô Mây) - 096.9798.775 (Cô Thương)